تا سال 1999 کنوانسیون ها و پروتکل های متعددی برای حمل هوایی کالا تهیه شده بود. هر کشور و دولتی می توانست یکی از آن کنوانسیون ها یا پروتکل های اصلاحی آن کنوانسیون ها را امضا و تصویب نموده باشد. در حالیکه کشورهای دیگر برخی از آنها را امضا نکرده و به برخی از آنان نپیوسته بودن.

این امر باعث ایجاد شبکه ای در هم تنیده از قوانین و مقررات حاکم بر حمل هوایی در کشورهای مختلف شده بود. به منظور یکسان سازی قوانین و هماهنگی بین قوانین موجود در خصوص حمل بار هوایی در کشورهای مختلف، سازمان ایکائو تصمیم بر تهیه کنوانسیون جدیدی گرفت.

این کنوانسیون در تاریخ 28 می 1999 مورد توافق قرار گرفت و بنام کنوانسیون مونترال شناخته شد.

این کنوانسیون در 7 فصل و 57 ماده تنظیم گردید.

• فصل 1- مقررات عمومی
• فصل 2 – اسناد حمل و تکالیف طرفین قرارداد در حمل و نقل مسافر، بار همراه مسافر و کالا
• فصل 3 – مسئولیت متصدی حمل و میزان غرامت
• فصل 4 – حمل و نقل مرکب
• فصل 5 – حمل و نقل هوایی که توسط شخصی غیر از متصدی حمل طرف قرارداد انجام می‌گیرد
• فصل 6 – سایر مقررات
• فصل 7 – مقررات نهایی

در زیر به مرور برخی از مفاد مهم این کنوانسیون می پردازیم:

در ماده 1  گفته شده است این کنوانسیون وقتی حاکم است که حمل بین المللی مسافر، چمدان یا کالا که به وسیله هواپیما در مقابل اجرت انجام گیرد، قابل اجرا می‌باشد. این کنوانسیون همچنین بر حمل و نقل رایگان به وسیله هواپیما که توسط یک موسسه حمل و نقل هوایی انجام گیرد، حاکم است.

در این بند می توان تشخیص داد که این کنوانسیون وقتی حاکم است که هر دو کشور مبدا و مقصد آن را امضا نموده باشند و یا حمل در قلمرو یک کشور، با یک توقف در مسیر حمل در کشور دیگری، صورت گرفته باشد.

حمل و نقلی که توسط چندین حمل و نقل کننده متوالی انجام گیرد، از نظر این کنوانسیون حمل و نقلی غیر قابل تقسیم و واحد محسوب می‌گردد مشروط بر اینکه توسط طرفین قرارداد به عنوان عملیات واحدی تلقی شده باشد، اعم از اینکه طی یک قرارداد واحد و یا چندین قرارداد مورد توافق قرار گرفته باشد. حمل و نقل متوالی به صرف اینکه یکی از قراردادها یا برخی از قراردادها به طور کامل در قلمرو یک دولت عضو انجام گرفته، وصف بین المللی خود را از دست نمی‌دهد.

در ماده 2 آمده است این کنوانسیون بر حمل و نقل تحت تصدی دولت یا موسسات عمومی نیز حاکم می باشد مشروط به اینکه شرایط مقرر در ماده 1 وجود داشته باشد. تفاوت بین کنوانسیون ورشو و این کنوانسیون در خصوص حمل محمولات پستی بدین ترتیب توضیح داده شده است که متصدی حمل فقط در مقابل اداره پست مربوطه مطابق مقررات حاکم بر رابطه بین متصدیان حمل و ادارات پست مسئول خواهد بود وبه جز آن،  مقررات این کنوانسیون بر حمل و نقل اشیاء پستی حاکم نخواهد بود.

ماده 3 اظهار می دارد که در مورد حمل و نقل مسافر، یک سند حمل و نقل انفرادی یا جمعی صادر می گردد و متصدی حمل برای هر بار چک شده همراه مسافر، برچسب شناسایی بار به مسافر می‌دهد. همچنین متصدی حمل به مسافر کتبا اطلاع می‌دهد که مقررات این کنوانسیون بر قرارداد حاکم بوده و مسئولیت متصدی حمل در خصوص فوت یا صدمه به مسافر و تلف یا مفقود شدن یا خسارت به بار همراه او و مسئولیت در قبال تاخیر ممکن است محدود باشد.

ماده 4 اظهار می دارد در مورد حمل کالا می بایست راهبارنامه هوایی تحویل گردد و یا هر مدرک دیگری که حاوی اطلاعات مربوط به حمل کالا باشد می‌تواند جایگزین تحویل راهبارنامه هوایی گردد.

فرستده مسئول صدور بارنامه و مشخصات و اظهاراتی است که بر روی راهبارنامه قید شده است. این موضوع به صراحت در بند 1 ماده 7 بدین ترتیب آمده است: ” راهبارنامه هوایی توسط ارسال کننده در سه نسخه اصلی صادر می‌گردد” همچنین در بند 4 ماده 7 آمده است: “اگر بر اساس درخواست فرستنده، راهبارنامه توسط متصدی حمل صادر گردد، فرض بر آن خواهد بود که این کار از طرف فرستنده انجام شده است مگر خلاف آن اثبات گردد”.

تنها زمانی که بر طبق بند 2 ماده 4 مدرک دیگری جایگزین راهبارنامه هوایی گردد، متصدی حمل مسئول صدور رسید بار خواهد بود.

ماده 5 در خصوص نحوه صدور راهبارنامه هوایی بوده که شرایط آن ساده تر از شرایط مندرج در کنوانسیون ورشو می باشد. همچنین گفته شده است اگر مبدا و مقصد در قلمرو یک دولت عضو بوده و یک یا چند محل توقف مورد توافق در سرزمین دولت دیگری واقع باشد، حداقل یکی از این محل های توقف باید بر روی بارنامه درج گردد.

مفاد ماده 6 در کنوانسیون های دیگر قید نگردیده است و چنین اظهار میدارد که: متصدی حمل در صورت لزوم می‌تواند از فرستنده درخواست نماید به منظور رعایت تشریفات گمرکی، پلیسی و پاسخگویی به سایر مقامات، سندی که نشاندهنده نوع کالا است به وی تحویل نماید. این سند هیچ تکلیف یا تعهد و مسئولیتی برای متصدی حمل ایجاد نمی‌کند.

ماده 7 در خصوص مسئولیت صدور راهبارنامه هوایی توسط ارسال کننده در سه نسخه اصلی توسط فرستنده می باشد.

در ماده 8 آمده است چنانچه بیش از یک بسته برای حمل وجود داشته باشد، متصدی حمل کالا حق دارد از فرستنده درخواست نماید که برای هر بسته رابارنامه جدا تنظیم نماید. درمواردی که بر اساس بند 2 ماده 4 سند دیگری تنظیم شده باشد فرستنده حق دارد از متصدی حمل درخواست نماید که رسیدهای بار جداگانه تحویل وی گردد.

ماده 9 اظهار میدارد عدم رعایت مقررات مواد 4 تا 8 بر وجود یا اعتبار قرارداد حمل تاثیری نخواهد داشت.

ماده 10 اظهار میدارد، فرستنده مسئول صحت و سقم اطلاعات و مندرجات مربوط به کالا بر روی راهبارنامه که توسط او و یا  به نمایندگی از وی در راهبارنامه هوایی درج شده است می‌باشد. همچنین فرستنده مسئول صحت مندرجات و اطلاعاتی است که توسط وی یا به نمایندگی از وی دررسید بار- طبق بند 2 ماده 4 – درج شده است. این مقررات در زمانی که نماینده متصدی حمل به عنوان نماینده فرستنده سند حمل را تنظیم می نماید صادق خواهد بود.

در صورت عدم صحت یا نقص مندرجات سند مزبور، فرستنده باید کلیه خسارت وارده به متصدی حمل و نقل یا سایر اشخاص را که متصدی حمل و نقل در قبال آنان مسئول است را جبران نماید.

چنانچه طبق بند 2 ماده 4 سند حمل کالا توسط متصدی حمل صادر شده باشد، در صورت عدم صحت یا نقص مندرجات سند مزبور، متصدی حمل باید کلیه خسارات وارده به فرستنده و یا سایر اشخاصی که فرستنده در قبال آنها مسئول است را جبران نماید.

ماده 11 اظهار میدارد که راهبارنامه هوایی یا رسید بار دلیلی برانعقاد قرارداد، قبول کالا و شروط حمل مذکور در قرارداد است. کلیه اطلاعات مندرج در راهبارنامه هوایی یا رسید بار در خصوص وزن، ابعاد و بسته‌بندی کالا، همچنین اطلاعات مربوط به تعداد بسته‌ها، دلیل وشاهدی برصحت اطلاعات مذکوراست.اطلاعات مربوط به مقدار، حجم و خصوصیات کالا نمی‌تواند علیه متصدی حمل به عنوان دلیل مورد استناد قرار گیرد مگر این اطلاعات در حضور فرستنده توسط متصدی حمل کنترل و بر روی راهبارنامه یا  سند حمل قید شده و یا مربوط به خصوصیات ظاهری کالا باشد.

ماده 12 همانند ماده 12 کنوانسیون ورشو می باشد:

1. فرستنده، مشروط برآنکه کلیه تعهدات ناشی از قرارداد حمل را رعایت کرده باشد، حق دارد تا با پس گرفتن کالا در فرودگاه مبدا یا مقصد و یا با متوقف کردن کالای در حال حمل در هر نشست، یا با درخواست تحویل کالا در مقصد یا در جریان سفر به شخصی غیر از گیرنده ای که ابتدائاً معرفی شده، یا با درخواست جهت بازگرداندن کالا به فرودگاه مبدا، نسبت به محموله تعیین تکلیف نماید. فرستنده نباید این حق را به نحوی اعمال نماید که به ضرر متصدی حمل یا سایر فرستندگان باشد و باید کلیه هزینه‌های ناشی از اعمال این حق را  پرداخت نماید.

2. در صورتی که اجرای دستورات فرستنده غیر ممکن باشد متصدی حمل باید بلافاصله وی را از این امر مطلع نماید.

3. اگر متصدی حمل دستورات فرستنده را برای در اختیار گرفتن کالا بدون درخواست ارائه نسخه راهبارنامه هوایی یا رسید بار که تحویل فرستنده شده، انجام دهد در مقابل کلیه خسارات احتمالی به هر شخصی که قانونا دارنده راهبارنامه هوایی و یا رسید بار است مسئول می‌باشد. این امر مانع از پیگیری متصدی حمل به فرستنده برای جبران خسارات وارده نخواهده بود.

4. حقوق فوق الذکرقید شده برای فرستنده از لحظه‌ای که این حق مطابق ماده 13 به گیرنده تعلق می‌گیرد متوقف خوهد شد. اما، چنانچه گیرنده از قبول کالا امتناع نماید یا ارتباط با وی ممکن نباشد، حق فرستنده برای تعیین تکلیف کالا دوباره برقرار می‌گردد.

هنگامیکه یک خط هوایی یا نماینده او درخواست فرستنده مبنی بر موارد زیر را دریافت می نماید بهتر است نسبت به دریافت تاییدیه از گیرنده کالا نیز اقدام نماید تا درگیر شکایات بعدی بین فرستنده و گیرنده نگردد. از طرفی دیگر بر طبق ماده 13 از کنوانسیون، گیرنده حق دارد دریافت راهبارنامه و کالا را به محض رسیدن به مقصد، از حمل کننده درخواست نماید.

همانگونه که قبلا در کنوانسیون ورشو نیز توضیح داده شد، قوانین محلی و عرف موجود در هر کشور باید در نظر گرفته شود. هنگامیکه کالایی به قلمرو گمرکی یک کشور وارد می گردد، کالا قبل از پرداخت عوارض و هزینه های گمرکی متعلق به گمرک می باشد و تنها زمانی که گیرنده نسبت به پرداخت هزینه های گمرک اقدام نماید، به عنوان صاحب کالا شناخته خواهد شد. برای برگرداندن کالا به مبدا و یا تحویل آن به شخصی دیگر، غیر از گیرنده مندرج بر روی بارنامه، تاییدیه گمرک می بایست گرفته شود. اگر فرودگاه مقصد در منطقه آزاد واقع شده باشد این موضوع نیز منتفی می گردد.

ماده 13

1. به استثناء مواردی که طبق ماده 12 فرستنده حق خود را اعمال می نماید، گیرنده حق دارد به محض رسیدن کالا به مقصد با پرداخت هزینه‌های لازم مطابق با شرایط حمل، تحویل کالا را از متصدی حمل درخواست نماید.
2. متصدی حمل مکلف است به محض رسیدن کالا به مقصد گیرنده را از ورود کالا مطلع نماید مگر اینکه بر خلاف آن توافق شده باشد.
3. اگر متصدی حمل از بین رفتن کالا را قبول نماید و یا در صورت نرسیدن کالا به مقصد پس از گذشت 7 روز از تاریخی که قرار بوده به مقصد برسد، گیرنده محق است که حقوق ناشی از قرارداد حمل را علیه متصدی حمل اجرا نماید.

ماده 14 اظهار میدارد، فرستند و گيرنده كالا مي توانند هر يك به نام خود به حقوقي كه به موجب مواد 12 و 13 به هر يك از آنها تعلق مي گيرد استناد كنند خواه اين عمل را به نفع خود يا به نفع ديگري انجام دهند مشروط بر اينكه تعهدات مقرره در قرارداد حمل ونقل را اجرا نمايند.

اگر کالا تحت اعتبار اسنادی حمل نگردد و گیرنده کالا قبل از دریافت کالا مجبور به پرداخت کلیه هزینه های خرید کالا باشد بر طبق این ماده می تواند از فرستنده کالا درخواست نماید تا حقوق مندرج در ماده 12 به او انتقال یابد. این موضوع باید بر روی بارنامه قید گردد. در این حالت فرستنده نمی تواند نسبت به تغییر نام گیرنده یا برگرداندن آن به مبدا و یا تحویل گرفتن آن از خط هوایی در مبدا اقدام نماید.

ماده 16  نشاندهنده مسئولیت فرستنده در اظهار کالا به گمرک و تهیه کلیه مدارک صادرات کالا می باشد.

1. فرستنده مکلف است اطلاعات و اسناد لازم را برای انجام تشریفات گمرکی یا پلیس یا سایر مقامات عمومی، پیش از تحویل کالا به گیرنده را در اختیار متصدی حمل قرار دهد. فرستنده در قبال کلیه خسارات ناشی از فقدان، نقص یا نادرستی این اطلاعات یا اسناد، در برابر متصدی حمل مسئول بوده مگر اینکه این خسارات از تقصیر متصدی حمل، خدمه یا نمایندگان وی ناشی شده باشد.
2. متصدی حمل هیچ تکلیفی برای بررسی صحت یا کفایت این اطلاعات و اسناد را برعهده ندارد.

ماده 17 در خصوص مسئولیت حمل کننده هنگام خسارت وارد آوردن به چمدان مسافر و یا زخمی شدن یا فوت مسافر می باشد.

1. متصدی حمل مسئول خسارات وارده در صورت فوت یا صدمات بدنی مسافر خواهد بود، مشروط بر اینکه حادثه موجب فوت یا صدمه بدنی در داخل هواپیما یا در جریان هر یک از عملیات سوار یا پیاده شدن رخ داده باشد.

2. متصدی حمل مسئول خسارات وارده در صورت اتلاف، گمشدن، خسارت وارده به بار چک شده همراه مسافر می‌باشد مشروط برآنکه حادثه موجب تخریب، فقدان یا خسارت در داخل هواپیما یا در طی زمانیکه که بار چک شده همراه مسافر در اختیار متصدی حمل بوده، رخ داده باشد. چنانچه خسارت وارده ناشی از نقص ذاتی، نوع و یا عیب بار همراه باشد، متصدی حمل مسئول نخواهد بود. در مورد بار همراه چک نشده، از جمله اشیای شخصی، چنانچه خسارات وارده ناشی از تقصیر متصدی حمل و یا خدمه با نمایندگان وی باشد، متصدی حمل مسئول خواهد بود.

3. اگر متصدی حمل از بین رفتن بار همراه چک شده را بپذیرد یا چنانچه بار همراه چک شده پس از گذشت 21 روز از تاریخی که باید به مقصد می‌رسید به مقصد نرسیده باشد، مسافر محق است حقوق ناشی از قرارداد حمل را علیه متصدی حمل به اجرا گذارد.

4. در این کنوانسیون اصطلاح بار همراه مسافر، بار همراه اعم از چک شده و چک نشده را  دربر می‌گیرد مگر اینکه به نحو دیگری تصریح شده باشد.